تأثیر کودهای شیمیایی و بیولوژیک بر فنولوژی و عملکرد کمی و کیفی کنجد (sesamum indicum l.) در شرایط اقلیمی مشهد

یکی از مراحل مهم گذار به کشاورزی پایدار جایگزینی نهاده های مرسوم با نهاده های بوم سازگار است از این رو کودهای زیستی می توانند جایگزین مناسبی برای کودهای شیمیایی باشند. به منظور مطالعه اثر کاربرد منابع زیستی و شیمیایی تامین کننده نیتروژن، فسفر و گوگرد برای تولید کنجد آزمایشی در سال 1392 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه فردوسی مشهد انجام شد. طرح آزمایشی، بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار و تیمارها شامل کودهای زیستی نیتروکسین (ni)، بیوفسفر (bp)، بیوسولفور (bs) و ترکیب دوگانه زیستی ni+bp و سه گانه زیستی ni+bp+bs و همچنین کودهای شیمیایی اوره (u)، سوپرفسفات تریپل (p)، دوگانه شیمیایی u+p و سه گانه شیمیایی u+p بعلاوه گوگرد عنصری (u+p+s)، همراه با شاهد بود. یافته ها نشان داد که زمان وقوع مراحل فنولوژیک کنجد و طول دوره های رویشی، زایشی و رسیدگی محصول تحت تاثیر هیچ یک از منابع تغذیه ای زیستی و شیمیایی قرار نگرفت. نتایج حاصل از این آزمایش حاکی از معنی دار بودن کاربرد کودهای مختلف زیستی و شیمیایی بر برخی شاخص های مورد بررسی بود. بر این اساس تعداد کپسول در بوته مهم ترین جزء عملکرد کنجد بود اما تعداد دانه در کپسول و وزن هزار دانه از تیمارهای آزمایش تاثیری نپذیرفتند. اثر تیمارهای مختلف بر وزن زیست توده و دانه بدست آمده در هکتار معنی دار بود و از آنجایی که نسبت افزایش این شاخص ها که تحت تاثیر تیمارهای آزمایش بود یکسان بود شاخص برداشت معنی دار نشد. همچنین درصد روغن دانه تحت تاثیر هیچ یک از تیمارها قرار نگرفت در نتیجه عملکرد بالای روغن در تیمارهایی بدست آمد که عملکرد دانه بیشتری نیز داشتند. نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل های آماری (همبستگی ساده، رگرسیون چندگانه و آنالیز مسیر) حاکی از اثر عمده تعداد کپسول در بوته و عملکرد زیست توده در تشکیل عملکرد بودند. بطور کلی تیمارهای زیستی با تیمارهای شیمیایی اختلافی نداشتند و بالاترین عملکرد کمی و کیفی در تیمارهای ترکیب سه گانه شیمیایی u+p+s و سه گانه زیستی ni+bp+bs بدست آمد. نتایج پژوهش حاضر مؤید امکان جایگزینی نهاده های شیمیایی با نهاده های زیستی در تغذیه کنجد و بهره مندی از فواید زیست محیطی و دستیابی به پایداری در تولید این محصول روغنی باارزش بود.